Sakarya Üniversitesi'nin temelleri, 1970 yılında açılan Sakarya Mühendislik ve Mimarlık Yüksekokulu’na dayanmaktadır. Bu okul, 1971 yılında Sakarya Devlet Mimarlık ve Mühendislik Akademisi’ne dönüşmüş ve 1982–1992 yılları arasında İstanbul Teknik Üniversitesi’ne bağlı bir fakülte olarak eğitim öğretim faaliyetlerine devam etmiştir.
Sakarya Üniversitesi, 3 Temmuz 1992 tarihli ve 3837 sayılı kanun ile Resmi Gazete’de yayımlanarak resmen kurulan 21 üniversiteden biridir. Üniversite, kuruluşunda rektörlüğe bağlı olarak Fen-Edebiyat Fakültesi, Teknik Eğitim Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İlahiyat Fakültesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi’ne bağlı olan Mühendislik Fakültesi'nden oluşuyordu. Ayrıca, İstanbul Teknik Üniversitesi’ne bağlı Sakarya Meslek Yüksekokulu ile Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Fen Bilimleri Enstitüsü de üniversiteye bağlanmıştır. İstanbul Teknik Üniversitesi’ne bağlı olan Sakarya Mühendislik Fakültesi ve Sakarya Meslek Yüksekokulu’nun ad ve bağlantıları değiştirilerek Sakarya Üniversitesi’ne dahil edilmiştir. Üniversitenin ilk rektörü Prof. Dr. Ramazan Evren, 10 Kasım 1992’de atanmıştır.
Sakarya Üniversitesi, Türkiye’de TS EN ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi Belgesi alan ilk üniversite olup, toplam kalite çalışmaları ile EFQM Modeli çerçevesinde Ulusal Kalite Ödülü alma başarısını gösteren ilk ve tek üniversitedir. 2015 yılında Avrupa Mükemmellik Ödülleri kapsamında bir Başarı Ödülü almış ve 2018 yılında Avrupa Küresel Mükemmellik Ödülleri kapsamında iki Başarı Ödülü kazanmıştır. 2000 yılında TSE-ISO-EN Sertifikası alan Türkiye’de ilk üniversite olan Sakarya Üniversitesi, kalite çalışmaları kapsamında 2006 ve 2008 yıllarında iki adet EFQM Mükemmellikte Yetkinlik Belgesi almıştır. 2009 ve 2010 yıllarında Avrupa Dil Etiketi Ödülü, DS Etiketi Ödülü ve ECTS Etiketi Ödülü almış ve 2010 yılında Türkiye Ulusal Mükemmellik Ödülü'nü kazanan Türkiye’de tek üniversite olmuştur.
Kalite alanındaki başarılarını devam ettiren Sakarya Üniversitesi, 2013 yılında "Türkiye Mükemmellikte Süreklilik Ödülü"ne sahip Türkiye’deki tek üniversite olmuştur. Aynı yıl DS ve ECTS Etiketleri yenilenen Türkiye’de tek üniversite olmuştur. 2014 yılında ERASMUS Kalite Ödülü’nü kazanan üniversite, aynı yıl Sakarya Teknokent ile birlikte "En Başarılı Teknokent Büyük Ödülü" ve 2015 yılında "En Gelişen Teknokent Büyük Ödülü"nü almıştır.
2015 yılında TSE’nin verdiği "TS-ISO 10002 Müşteri Memnuniyeti Yönetim Sistemi Belgesi"ne sahip olan ilk üniversite olan Sakarya Üniversitesi, aynı yıl Avrupa Kalite Yönetim Vakfı (EFQM) tarafından verilen EFQM Avrupa Mükemmellik Ödülü’nü kazanan Türkiye’deki tek üniversite olmuştur. Brüksel’de gerçekleştirilen törenle ödülünü alan Sakarya Üniversitesi, "Kurumsal Yetenekleri Geliştirme" alanında ödüle layık görülmüştür.
Kurumsal gelişimini hedef odaklı olarak sürdüren Sakarya Üniversitesi, URAP 2016 sıralamasında son dört yılda 40 sıra yükselerek 30’uncu sıraya çıkmış ve 2015 Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi’nde 24 sıra yükselerek 21’inci sırada yer almıştır. Türkiye’de en fazla programı akredite olan üniversitelerden biri olan Sakarya Üniversitesi, akredite program sayısını 40’a yaklaştırmıştır.
2016 yılında Avrupa Üniversiteler Birliği Kurumsal Değerlendirme Programı kapsamında yapılan değerlendirmede başarılı olan Sakarya Üniversitesi, 2017 yılında da Yükseköğretim Kalite Kurulu Kurumsal Dış Değerlendirme Programında değerlendirilmiştir.