Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi'nin temelleri, 1924 yılında kurulan Maden Mühendislik Mektebi’ne dayanmaktadır. Bu kurum, zamanla Maden Meslek ve Başçavuşları Okulu, Maden Teknik Okulu, Mühendislik Mimarlık Akademisi gibi evrelerden geçerek 2809 sayılı Kanunla Hacettepe Üniversitesi'ne bağlanmış ve Zonguldak Mühendislik Fakültesi adını almıştır. 11 Temmuz 1992 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 3837 sayılı Kanunun 9. Ek Maddesi ile Zonguldak Karaelmas Üniversitesi kurulmuş ve Hacettepe Üniversitesi'ne bağlı olan bazı birimler bu üniversiteye bağlanmıştır.
Kuruluş aşamasında üniversiteye bağlanan fakülteler arasında Zonguldak Mühendislik Fakültesi, Zonguldak İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çaycuma İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Devrek Fen-Edebiyat Fakültesi, Tıp Fakültesi, Karabük Teknik Eğitim Fakültesi ve Bartın Orman Fakültesi bulunmaktaydı. Daha sonra Ereğli Eğitim Fakültesi, Fethi Toker Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, Karabük Fen-Edebiyat Fakültesi ve Karabük Mühendislik Fakültesi kurulmuş, bu birimlerin bazıları ilerleyen yıllarda yeni kurulan Karabük Üniversitesi'ne bağlanmıştır.
Üniversiteye zamanla yeni meslek yüksekokulları eklenmiştir. Zonguldak Meslek Yüksekokulu, Alaplı Meslek Yüksekokulu, Safranbolu Meslek Yüksekokulu, Bartın Meslek Yüksekokulu, Çaycuma Meslek Yüksekokulu, Devrek Meslek Yüksekokulu, Karabük Meslek Yüksekokulu, Zonguldak Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Bartın Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu ve Karabük Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu bu kapsamda kurulmuştur.
5 Mayıs 2006 tarihli Yükseköğretim Genel Kurulu kararı ile Gökçebey Mithat-Mehmet Çanakçı Meslek Yüksekokulu kurulmuş, Devlet Konservatuvarı da 2004 yılında alınan bir kararla kurulmuştur. Üniversitenin enstitüleri arasında Fen Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Sağlık Bilimleri Enstitüsü yer almaktadır.
29 Mayıs 2007 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 5662 sayılı Kanunla Karabük Üniversitesi kurulmuş ve Karabük’te bulunan bazı fakülte ve meslek yüksekokulları bu üniversiteye devredilmiştir. Benzer şekilde, 31 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 5765 sayılı Kanunla Bartın Üniversitesi kurulmuş ve Bartın’daki birimler bu üniversiteye bağlanmıştır.
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi'nin ismi, 11 Nisan 2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 6287 sayılı Kanunla “Bülent Ecevit Üniversitesi” olarak değiştirilmiştir. 23 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararıyla Eczacılık Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi kurulmuş, 2015 yılında Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ve Çaycuma Sivil Havacılık Yüksekokulu açılmıştır. 2016 yılında Mimarlık ve Tasarım Fakültesi ile Ereğli Turizm Fakültesi kurulmuştur. 2017 yılında Devrek Adalet Meslek Yüksekokulu eklenmiştir.
18 Mayıs 2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7141 sayılı Kanunla üniversitenin ismi “Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi” olarak değiştirilmiştir. Batı Karadeniz Bölgesi'nde etkin bir konumda olan üniversite, Zonguldak ili ve çevre ilçelerde toplam 15 fakülte, 3 enstitü, 4 yüksekokul, 9 meslek yüksekokulu ve 1 devlet konservatuarı ile eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir.