Sivas'ta üniversite kurma çalışmaları, 1966 yılında 4 Eylül Üniversitesi Kurma ve Koruma Derneği'nin kuruluşu ile başlamıştır. Derneğin ve Sivaslı bürokratların yoğun çabaları sonucunda, Cumhuriyet'in 50. yılı kutlamaları çerçevesinde TBMM'de alınan bir kararla, 5 Nisan 1973 tarih ve 1701 sayılı 50. Yıl Kutlama Kanunu'nun 5. Maddesi'nin (b) fıkrası ile ("50. Yıl münasebetiyle Sivas'ta ilk fakültesi 29 Ekim 1973'te öğrenime başlamak üzere Cumhuriyet Üniversitesi adıyla bir üniversite kurulur") Cumhuriyet Üniversitesi'nin kuruluş çalışmaları başlatılmıştır. Bu karara ek olarak, 9 Şubat 1974 tarih ve 14794 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1788 sayılı Cumhuriyet Üniversitesi Kuruluş Yasası ile üniversite resmen kurulmuştur.
21 Kasım 1974 tarihinde, Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Muvaffak Akman, Üniversitelerarası Kurulun kararıyla Cumhuriyet Üniversitesi'nin kurucu rektörü olarak atanmıştır. İlk dekan ise Prof. Dr. Yılmaz Sanaç olmuştur. Hacettepe Üniversitesi'ne bağlı olarak kurulan Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, 1973-1974 eğitim öğretim döneminde 50 öğrenci ile eğitime başlamıştır. 1974 yılında Cumhuriyet Üniversitesi'ne devredilen 400 yataklı Sivas Göğüs Hastalıkları Hastanesi, Rektör Prof. Dr. Muvaffak Akman tarafından boş olarak devralınmış ve 1975 yılında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Uygulama ve Araştırma Hastanesi olarak hizmete açılmıştır. 2 Kasım 1975 tarihinde Başbakan Süleyman Demirel'in de katılımıyla, Cumhuriyet Üniversitesi kampüsünde temel atma töreni yapılarak ilk binaların inşasına başlanmıştır.
1974 yılında Tıp Fakültesi ile eğitime başlayan Cumhuriyet Üniversitesi, bugün bünyesinde 18 fakülte, 4 enstitü, 1 devlet konservatuarı, 4 yüksekokul ve 14 meslek yüksekokulu ile 50.305 öğrenciye hizmet vermektedir. Üniversite, eğitim-öğretim faaliyetlerine ve bilimsel araştırmalarına devam ederek Türkiye'nin önemli yükseköğretim kurumlarından biri olma misyonunu sürdürmektedir.