Malatya Turgut Özal Üniversitesi, 18 Mayıs 2018 tarih ve 30425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un Ek-181. maddesi uyarınca kurulmuştur. Kuruluş kanununda yer alan Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Fakültesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi, Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Sivil Havacılık Yüksekokulu ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü gibi akademik birimlerle eğitim faaliyetlerine başlamıştır. Bu birimlere ek olarak, Akçadağ, Arapgir, Battalgazi, Darende, Doğanşehir, Hekimhan, Kale ve Yeşilyurt meslek yüksekokulları da üniversitenin kuruluş sürecinde yer almıştır.
28 Mart 2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararı ile Sağlık Bilimleri Fakültesi ve Yabancı Diller Yüksekokulu, 5 Mart 2020 tarihli YÖK Genel Kurul Kararı ile de Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu üniversite bünyesine eklenmiştir. Malatya Turgut Özal Üniversitesi'nin Battalgazi ilçesinde aktif olarak kullanılan ve Yeşilyurt ilçesinde inşaat çalışmaları devam eden iki merkez yerleşkesi bulunmaktadır. Üniversite, ilin tüm dinamiklerini yansıtan ve hemen hemen tüm ilçelerinde faaliyet gösteren bir şehir üniversitesidir. Akçadağ, Arapgir, Darende, Doğanyol, Hekimhan ve Kale ilçelerinde toplam sekiz ayrı yerleşkede faaliyetlerini sürdürmektedir.
Malatya Turgut Özal Üniversitesi, altı fakülte, iki yüksekokul, dokuz meslek yüksekokulu, bir lisansüstü eğitim enstitüsü ve Kütüphane ve Dokümantasyon Başkanlığı'ndan oluşmaktadır. Üniversitenin misyonu, ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyet gösteren akademik bir kurum olma hedefiyle, ülkenin geleceği ve istikrarı için araştırma ve üretim yapmaktır. Ayrıca, bilim, teknoloji ve sanat alanında üretken olmayı, eleştirel düşünmeyi desteklemeyi ve mevcut imkanlarla gerçekleştirdiği yeniliklerle insanlığa ve doğaya katkı sağlamayı misyon edinmiştir. Vizyonu ise, yüklendiği sorumluluğun bilincinde olan, ülkenin beklentileri ve hedefleri doğrultusunda sonuç odaklı bilimsel akademik araştırmalar yaparak, bilgi ve yeteneklerini insanlık ve ülke yararına kullanmaktır. Üniversite, yerelden evrensele ve evrenselden yerele farkındalık oluşturarak geleceğe yön veren yenilikçi bir üniversite olmayı hedeflemektedir.
Malatya Turgut Özal Üniversitesi’nin temel değerleri arasında yenilikçilik, üretkenlik, sorumluluk bilinci ve değerlere saygı yer almaktadır. Üniversite, akademisyen ve öğrencilerine yönelik Ar-Ge ve eğitim öğretim faaliyetlerinde yenilikçiliğe önem vermektedir. Toplumun ihtiyaç duyduğu bilgi, teknolojik ürün ve hizmet üretiminde yüksek performans göstermeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, sahip olduğu kaynakları çevreye duyarlılık ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda ülkenin kalkınmasına ve insanlığın faydasına kullanmayı hedeflemektedir. Toplumun manevi değerlerine, akademinin bilimsel özgürlük ve eleştirel yaklaşımlarına, yönetim anlayışında şeffaflık, katılımcılık ve liyakat ilkelerine saygı göstermektedir.